Przepisy umożliwiające szerokie prześwietlanie kont bankowych przedsiębiorców i osób prywatnych, wprowadzone przez poprzedni rząd w ramach „Polskiego Ładu”, są nadal wykorzystywane przez obecną władzę. Najnowsze dane pokazują, że od początku obowiązywania tych regulacji przeprowadzono już tysiące kontroli.
Jak wynika z danych, które przytacza wyborcza.biz, od 1 lipca 2022 r. do 31 marca 2024 r. naczelnicy urzędów skarbowych skierowali do instytucji finansowych 407 żądań uchylenia tajemnicy bankowej, a naczelnicy urzędów celno-skarbowych wystawili 3112 takich żądań. W okresie od 1 kwietnia 2024 do końca stycznia 2025 roku liczby te wyniosły odpowiednio 325 i 1155 wniosków.
„Ten przepis już dawno powinien zostać zniesiony, daje bowiem władzy zbyt szerokie prawa do inwigilowania obywateli” – stanowczo podkreśla dr Łukasz Wacławik z wydziału zarządzenia krakowskiej AGH.
Szkodliwy przepis z „Polskiego Ładu”
Zmiany wprowadzone przez PiS zostały zapisane w art. 48 ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej. Zgodnie z nimi, organy skarbowe mogą prowadzić kontrole kont niemal każdego obywatela – nie musi to być osoba formalnie podejrzana z postawionymi zarzutami. Do kontroli wystarczy tylko przypuszczenie, że mogła popełnić wykroczenie lub przestępstwo.
Od wprowadzenia „Polskiego Ładu” bank musi udzielić skarbówce informacji o swoich klientach, dotyczących „posiadanych lub współposiadanych rachunków bankowych, posiadanych pełnomocnictw do dysponowania rachunkami bankowymi, liczby tych rachunków lub pełnomocnictw, obrotów i stanów rachunków, z podaniem wpływów, obciążeń i ich tytułów oraz odpowiednio nadawców i odbiorców”.
Obecna tzw. uśmiechnięta koalicja, gdy była jeszcze tzw. opozycją totalną, rozwiązania te oczywiście mocno krytykowała. Dziś ochoczo z krytykowanych przez siebie przepisów korzysta.
Zapytane o plany zniesienia przepisów o kontrolowaniu kont bankowych, Ministerstwo Finansów odpowiedziało krótko: „Nie”. Resort przekazał redakcji wyborcza.biz, że „w Ministerstwie Finansów nie są prowadzone prace legislacyjne w kierunku zmiany przepisu art. 48 ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej”.
Kontrola w praktyce
Jedną z osób kontrolowanych był pan Rafał (imię zmienione), przedsiębiorca prowadzący niewielką firmę budowlaną. O tym, że skarbówka sprawdziła jego konto, dowiedział się od urzędnika skarbowego.
„Po prostu zadzwonił i zapytał, czy ostatni duży przelew, który pojawił się na moim koncie, jest związany z realizacją bieżącego zamówienia firmowego, czy może to wynik jakichś wcześniejszych transakcji. Na końcu zapytał, czy zapłaciłem wszystkie należności wobec urzędu skarbowego” – opowiada mężczyzna.
Warto dodać, że od 2025 roku fiskus ma jeszcze jedno narzędzie do sprawdzania obywateli. Na mocy dyrektywy unijnej DAC7 operatorzy platform cyfrowych (takich jak Allegro, Vinted, OLX) mają obowiązek raportowania o transakcjach przekraczających określony limit, przeprowadzonych przez użytkowników ich platform. Dane te operatorzy muszą przekazać skarbówce, która dzięki temu może kontrolować sprzedających na e-platformach. Takie kontrole już się odbywają.