Po zajęciu Aten przez Turków w 1458 roku świątynia Partenon została zamieniona w meczet, a w w jej południowo-zachodnim narożniku wzniesiono minaret. W XVII w. Turcy w gmachu urządzili magazyn amunicji, który eksplodował w 1687 roku podczas oblężenia Aten przez Wenecjan. Eksplozja zniszczyła środkową część świątyni. Na początku XIX wieku większość pozostałych tam jeszcze wówczas rzeźb (18 posągów, 15 metop i 56 bloków fryzu) została za zgodą władz tureckich zabrana i ocalona przez brytyjskiego dyplomatę Thomasa Bruce’a (1766–1841),
Kolekcja została wywieziona do Anglii jako tzw. „marmury Elgina” i sprzedana British Museum w 1816 roku. Niektóre rzeźby trafiły też do paryskiego muzeum w Luwrze i do Kopenhagi. Grecja domaga się jednak od lat zwrotu tych zabytków.
Londyn twierdzi, że rzeźby zostały „legalnie nabyte” przez lorda Elgina, który sprzedał je British Museum. Brytyjskie prawo z 1963 r. uniemożliwia muzeum dokonywanie „restytucji mienia”. Królestwo obawia się tu „efektu domina” i kumulacji podobnych żądań innych krajów.
Z wizytą w Londynie przebywa od 3 grudnia grecki premier Kyriakos Mitsotakis, który ze swoim brytyjskim odpowiednikiem Keirem Starmerem poruszył ten problem. Kwestia zwrotu fryzów od lat zatruwa stosunki między Atenami a Londynem.
Premier Grecji Kyriakos Mitsotakis tuż przed rozmowami stwierdził, ze jest „głęboko przekonany”, że marmury z Partenonu powrócą do Aten, ponad dwa wieki po ich wywózce do Londynu. Dodał, że w tej sprawie trwają też rozmowy z British Museum.
Downing Street stwierdziło, że fryzy Partenonu „nie będą uwzględnione w porządku rozmów premiera” Keira Starmera. Grecy też potwierdzili, że to spór głównie z British Museum, ale z pewnością ich premier będzie szukał wsparcia i zrozumienia u lewicowego polityka.
Według brytyjskich mediów premier Keir Starmer jest znacznie bardziej „otwarty” na zwrot tych starożytnych arcydzieł do Aten niż jego poprzednik Rishi Sunak. Ten ostatni rok temu zadał Kyriakosowi Mitsotakisowi afront dyplomatyczny, odwołując w ostatniej chwili zaplanowane spotkanie, po zbyt nachalnych naciskach Grecji w tej sprawie.
Główna część rozmów skoncentruje się jednak na „wsparciu Ukrainy i pilnej potrzebie zawieszenia broni w Gazie”. „Nasze stanowisko w sprawie marmurów Partenonu nie uległo zmianie” – stwierdził rzecznik brytyjskiego rządu. Grecja jest zdeterminowana odzyskać zabytki, a rozmowy są już podobno „bardzo zaawansowane”.
Ich powrót do Aten byłby wielkim sukcesem dla centroprawicowego premiera Mitsotakisa. Wiadomo, że razem ze swoim szefem dyplomacji Yiorgosem Gerapetritisem prowadził w tym roku „prywatne spotkania” z urzędnikami British Museum.
Źródło: The Guardian/ AFP