Do świadczeń rodzinnych, w tym 800 plus, uprawnieni są cudzoziemcy, którzy mają prawo do pracy w Polsce, m.in. osoby ze statusem uchodźcy lub ochroną uzupełniającą. Według danych ZUS, w lipcu tego roku 800 plus pobierało łącznie 276,6 tys. dzieci cudzoziemców, w tym 224,7 tys. Ukraińców.
W poniedziałek prezydent Karol Nawrocki poinformował, że nie podpisał nowelizacji ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy. Jego zdaniem świadczenie 800 plus powinni dostawać tylko ci Ukraińcy, którzy pracują w Polsce. Tego samego dnia szef kancelarii prezydenta Zbigniew Bogucki przekazał, że do Sejmu trafił prezydencki projekt w tej sprawie.
Prace nad powiązaniem wypłaty świadczeń społecznych z aktywnością zawodową w odniesieniu do wszystkich obcokrajowców, nie tylko z Ukrainy, trwają także w rządzie. We wtorek poinformował o tym rzecznik rządu Adam Szłapka.
Według danych ZUS, w lipcu tego roku 800 plus pobierało łącznie 276,6 tys. dzieci cudzoziemskich, w tym 224,7 tys. z Ukrainy, 21,9 tys. z Białorusi, 6,6 tys. z Rumunii, 3,3 tys. z Rosji, 2,3 tys. z Wietnamu, 2,2 tys. z Indii, 1,6 tys. z Bułgarii, 1,5 tys. z Gruzji, 0,9 tys. z Mołdawii, 0,7 tys. z Armenii.
Zasady przyznawania 800 plus reguluje ustawa o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci. Zgodnie z nią do świadczenia wychowawczego 800 plus uprawnieni są cudzoziemcy posiadający kartę pobytu z adnotacją „dostęp do rynku pracy”, jeżeli mieszkają z członkami rodzin na terytorium Polski, z wyłączeniem obywateli państw trzecich, którzy uzyskali zezwolenie na pracę na terytorium państwa UE czasowo, do 6 miesięcy lub przybyli tu na studia albo mają prawo do wykonywania pracy na podstawie wizy.
Dostęp do 800 plus mają także cudzoziemcy, którzy mają prawo do pracy w Polsce na podstawie szczególnych przepisów.
Chodzi m.in. o obywateli innych krajów, którzy mają zezwolenie na pobyt stały, status uchodźcy nadany w Polsce, mają udzieloną ochronę uzupełniającą lub zgodę na pobyt ze względów humanitarnych. To także osoby z zezwoleniem na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji lub przebywające w Polsce na podstawie wizy krajowej w celu prowadzenia badań naukowych lub prac rozwojowych.
Wszystkie te osoby są uprawnione do wykonywania pracy w Polsce i w związku z tym mogą ubiegać się o 800 plus. Wykonywanie pracy nie jest jednak warunkiem uzyskania świadczenia.
Specjalne rozwiązania w tym zakresie wprowadziła uchwalona w 2022 r. specustawa w sprawie pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Dzięki niej uchodźcy z Ukrainy uzyskali na specjalnych zasadach dostęp do wsparcia, w tym do programów 800 plus i Dobry Start oraz do dofinansowania pobytu w żłobku przez okres zamieszkania i pobytu z dziećmi w Polsce.
Na podstawie specustawy o świadczenia mogą ubiegać się osoby, które przekroczyły polsko-ukraińską granicę po 23 lutego 2022 r. w wyniku wojny, uzyskały numer PESEL UKR, założyły w Polsce rachunek bankowy i mają polski numer telefonu.
Obywatele Ukrainy, którzy złożyli wniosek o świadczenie wychowawcze 800 plus i planują wyjazd z Polski, powinni jednak poinformować o tym Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Od czerwca tego roku uchodźcy z Ukrainy mogą otrzymać świadczenie wychowawcze tylko na dzieci, które uczęszczają do polskiej szkoły lub tzw. zerówki. Tego warunku nie muszą spełniać młodsze dzieci, których nie dotyczy jeszcze obowiązek nauki.
Zawetowana przez prezydenta Nawrockiego ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy miała dostosować polskie prawo do dyrektywy unijnej, która przedłuża do 4 marca 2026 r. ochronę tymczasową dla Ukraińców uciekających przed wojną. Jak informowało MSWiA, bez jasnych regulacji od 1 października 2025 r. tysiące osób z tego kraju straci możliwość legalnej pracy.
Regulacja miała także doprecyzować ogólne przesłanki do otrzymania 800 plus, tak by świadczenie wypłacane było również na dzieci, które ukończyły szkołę ponadpodstawową przed ukończeniem 18. roku życia oraz spełniają obowiązek nauki przez uczęszczanie do uczelni lub na kwalifikacyjne kursy zawodowe.
Prezydent w swojej wersji projektu zaproponował zasadę przyznawania 800 plus wyłącznie pracującym Ukraińcom. W propozycji tej aktywność zawodowa została ujęta na podobnych zasadach, jak przy świadczeniu „aktywni rodzice w pracy” w programie Aktywny Rodzic. Z prezydenckiej regulacji wynika, że do świadczenia wychowawczego uprawniona będzie osoba, która z tytułu aktywności zawodowej podlega ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu od podstawy, której łączna wysokość wynosi nie mniej niż 50 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Zgodnie z projektem prawo do świadczeń dla obywateli Ukrainy wygaśnie 1 grudnia 2025 r. Osoby te będą wówczas musiały złożyć wniosek o świadczenie na nowych zasadach.
(PAP)