Od 1 stycznia 2026 roku w Polsce zaczną obowiązywać nowe, ujednolicone zasady pisowni i interpunkcji języka polskiego. Rada Języka Polskiego opublikowała dokument, który porządkuje dotychczasowe regulacje i wprowadza kilka istotnych zmian. Będzie to jedyne oficjalne źródło norm językowych – wcześniejsze uchwały i zalecenia przestaną obowiązywać. To będzie największa rewolucja w polskiej ortografii od 1936 roku.
Nowy dokument zatytułowany „Zasady pisowni i interpunkcji polskiej” jest już dostępny na stronie RJP. Warto się z nim zapoznać, bo od 2026 roku stanie się podstawą ocen w szkołach, redakcjach i urzędach.
Rewolucja w 1936 roku
W polskiej ortografii zmiany o dużym znaczeniu wprowadzane są niezwykle rzadko. Ostatnia szeroko zakrojona reforma miała miejsce jeszcze przed II wojną światową. To właśnie wtedy ujednolicono m.in. zapisy imion i form wyrazów, dzięki czemu dziś poprawnie piszemy Maria zamiast Marja czy dawnym/dawnymi zamiast dawnem czy dawnemi. Choć dzisiaj wydaje się to naturalne, w 1936 roku reformy wywołały prawdziwą burzę i spotkały się z ostrym sprzeciwem środowisk literackich i dziennikarskich.
Jedno źródło zasad językowych od 2026 roku
Nowe opracowanie łączy dotychczasowe reguły z lat 1997–2008 z aktualizacjami i korektami redakcyjnymi. Od początku 2026 roku tylko ten dokument będzie uznawany za obowiązujący. Do tego czasu wciąż stosuje się obecne normy – wcześniejsze użycie nowych zasad może zostać uznane za błąd.
Małe i wielkie litery – najważniejsze zmiany
Od 2026 roku przymiotniki pochodzące od nazw własnych i zakończone na -owski będą zapisywane zawsze małą literą (np. chopinowski). Z kolei nazwy mieszkańców utworzone od nazw geograficznych będą pisane wielką literą – niezależnie od kontekstu historycznego, jak w przypadku słowa Rzymianin.
Dopuszczona zostanie również podwójna pisownia przymiotników tworzonych od imion (np. Jackowe dzieci i jackowe dzieci) oraz nieoficjalnych nazw etnicznych, takich jak makaroniarz lub Makaroniarz.
Nazwy własne i obiekty – więcej konsekwencji w zapisie
Wielką literą będzie się zapisywać nazwy pojedynczych egzemplarzy produktów przemysłowych, np. Ford – zarówno jako marka, jak i konkretny samochód. Ujednolicony zostanie też zapis nazw geograficznych i topograficznych: Półwysep Hel, Wyspa Uznam, Plac Zbawiciela, Park Kościuszki, Kościół Mariacki.
Wyjątkiem pozostaje słowo ulica, które nadal będzie zapisywane małą literą, np. ulica Józefa Piłsudskiego.
„Nie” zawsze łącznie z przymiotnikami i imiesłowami
Nowe zasady wprowadzają jasną regułę: partykuła nie z przymiotnikami i przysłówkami odprzymiotnikowymi będzie zapisywana wyłącznie łącznie, również w stopniu wyższym i najwyższym (nielepszy, nielepiej). To samo dotyczy imiesłowów odmiennych – zapis rozdzielny nie będzie już dopuszczalny (niepalący, nieumyty).
Zmiany w zapisie wyrażeń i cząstek
Łącznie będą zapisywane formy typu półżartem, półserio, a także połączenia z cząstkami niby- i quasi- (nibyartysta, quasinauka).
Z kolei cząstki -bym, -byś, -by, -byśmy, -byście pozostaną zapisywane rozdzielnie ze spójnikami, np. czy by nie pojechać.
Więcej wariantów zapisu – większa elastyczność
Nowe regulacje dopuszczą zarówno zapis łączny, jak i rozdzielny w przypadku cząstek takich jak super-, ekstra-, eko-, wege-, mini- (superpomysł lub super pomysł). Równolegle możliwe będą różne warianty zapisu wyrażeń typu tuż-tuż – z łącznikiem, przecinkiem lub spacją.
Kiedy nowe zasady wejdą w życie?
Zmiany zostały oficjalnie ogłoszone 10 maja 2024 roku, ale zaczną obowiązywać dopiero od 1 stycznia 2026 roku. Długi okres przejściowy ma umożliwić dostosowanie się nauczycielom, wydawcom i autorom podręczników. Do końca 2025 roku nadal należy stosować obecne normy językowe.