Strzeżone ośrodki dla cudzoziemców są bliskie przeludnieniu – napisał zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Adam Krzywoń w piśmie do MSWiA. W ocenie RPO obowiązujące minimum dotyczące powierzchni na jednego cudzoziemca, które wynosi 2 m kw. jest niższe od międzynarodowych standardów i krajowej normy.
Jak poinformowało Biuro RPO, w związku z postępowaniem wyjaśniającym RPO ws. pobytu cudzoziemca w Strzeżonym Ośrodku dla Cudzoziemców w Kętrzynie, do RPO wpłynęło pismo Zastępcy Dyrektora Zarządu ds. Cudzoziemców Komendy Głównej Straży Granicznej. Z danych zawartych w piśmie wynika, że ośrodki strzeżone dla cudzoziemców, poza wyjątkami w Białej Podlaskiej i Lesznowoli, zostały niemal całkowicie wypełnione.
Straż Graniczna w liście do RPO poinformowała, że strzeżone ośrodki dla cudzoziemców – z wyłączeniem oddziału rodzinnego z wyodrębnionymi miejscami dla małoletnich bez opieki w SOC w Lesznowoli – funkcjonują zgodnie z przepisami rozporządzenia.
Zgodnie z dokumentem, w razie konieczności jednoczesnego umieszczenia dużej liczby cudzoziemców, przy braku wolnych miejsc w pokojach lub celach mieszkalnych, cudzoziemca można – na czas określony, nie dłuższy niż 12 miesięcy – zakwaterować w pomieszczeniu o powierzchni mniejszej niż określone w przepisach 4 m kw., jednak nie mniejszej niż 2 m kw.
Zdaniem RPO „próba rozwiązania problemu wzrastającej liczby cudzoziemców w detencji administracyjnej poprzez systematyczne dokwaterowywanie kolejnych osób aż do osiągnięcia minimalnej powierzchni 2 m kw” budzi zaniepokojenie.
„Taka praktyka może stanowić naruszenie standardów międzynarodowych i stwarzać realne zagrożenie dla bezpieczeństwa samych cudzoziemców. Sam fakt dopuszczenia takiego rozwiązania na okres do 12 miesięcy nie zmienia jego negatywnej oceny, tym bardziej, że wskazany maksymalny okres należy uznać za relatywnie długi” – czytamy.
RPO zwrócił uwagę, że Krajowy Mechanizm Prewencji Tortur już w 2022 r., w raporcie pt. „Sytuacja cudzoziemców w ośrodkach strzeżonych w dobie kryzysu na granicy Polski i Białorusi”, zwracał uwagę na systemowy problem warunków bytowych w administracyjnej detencji cudzoziemców. KMPT wskazał, że umieszczanie mężczyzn na minimalnej powierzchni 3 m kw., a kobiet i małoletnich na powierzchni 4 m kw. na osobę nie zapewnia odpowiednich warunków pobytu.
„Problem został jedynie pogłębiony przez nowelizację rozporządzenia MSWiA z 13 sierpnia 2021 r., która dopuszcza czasowe zakwaterowanie cudzoziemca w pomieszczeniu o powierzchni nie mniejszej niż 2 m kw. na osobę” – napisał RPO.
Dodał, że obowiązujące obecnie minimum jest nie tylko niższe od międzynarodowych standardów pozbawienia wolności, ale również od krajowej normy, która wynosi 3 m kw. na osobę w celi mieszkalnej w aresztach śledczych i zakładach karnych.
RPO przypomina uchwałę siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 18 października 2011 r., z której wynika, że samo umieszczenie osoby pozbawionej wolności w celi, gdzie powierzchnia na jednego osadzonego jest mniejsza niż 3 m kw., może stanowić wystarczającą przesłankę do stwierdzenia naruszenia jej dóbr osobistych.
„Cudzoziemcy – czy to w strzeżonych ośrodkach, czy w areszcie dla cudzoziemców – ani nie odbywają kary pozbawienia wolności, ani nie są tymczasowo aresztowani. Ich odmienny status prawny względem osób osadzonych nie powinien skutkować mniej korzystnymi warunkami detencji” – napisano.
Zastępca RPO Adam Krzywoń zwrócił się z prośbą do wiceszefa MSWiA Macieja Duszczyka o poinformowanie, czy prowadzone są prace legislacyjne dotyczące zmiany regulaminu organizacyjno-porządkowego pobytu cudzoziemców w strzeżonym ośrodku i areszcie dla cudzoziemców lub prace projektowe związane z utworzeniem nowego strzeżonego ośrodka dla cudzoziemców lub rozbudową już istniejących placówek.
Jak podała Straż Graniczna według danych na 18 lipca 2025 r. w SOC w Białej Podlaskiej przebywało 151 osób na 182 dostępnych miejsc; w SOC w Białymstoku – 156 osób na 159 miejsc dostępnych miejsc; w SOC w Kętrzynie – 122 osoby, w tym 7 osób ma oddziale dla niepełnosprawnych ruchowo na 128 odstępnych miejsc, w tym 10 miejsc dla niepełnosprawnych ruchowo; w SOC w Lesznowoli: oddział rodzinny – 45 osób, w tym 5 małoletnich cudzoziemców bez opieki na 200 dostępnych miejsc, w tym 22 miejsca dla małoletnich bez opieki, oddział męski – 96 osób na 100 miejsc; w SOC w Przemyślu – 144 osoby na 147 dostępnych miejsc, areszt dla cudzoziemców – 10 osób na 24 miejsca.
RPO zauważył, że dane te wskazują, że nawet poza SOC w Białej Podlaskiej i oddziału rodzinnego SOC w Lesznowoli ośrodki zostały niemal całkowicie wypełnione. „Dalsze umieszczanie w nich cudzoziemców grozi przeludnieniem przekraczającym maksymalną liczbę mieszkańców” – podkreślił RPO.