Sanktuarium maryjne w Gietrzwałdzie rozpoczęło starania o uzyskanie statusu Pomnika Historii. Wniosek został już pozytywnie zaopiniowany przez warmińsko-mazurskiego konserwatora zabytków i przesłany do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Wniosek o wpisanie na listę Pomników Historii kościoła pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny wraz z kapliczką w miejscu objawień złożyła gietrzwałdzka parafia.
Opiekunowie sanktuarium uważają, że oznaczałoby to nie tylko większy prestiż, ale też realne korzyści dla tego miejsca – m.in. ułatwiłoby pozyskiwanie środków na renowacje czy konserwacje z funduszy krajowych i unijnych przeznaczonych na ochronę dziedzictwa. Mogłoby też przyczynić się do promocji i zwiększenia liczby osób odwiedzających Gietrzwałd.
Wniosek parafii w tej sprawie trafił najpierw do warmińsko-mazurskiego konserwatora zabytków, który po pozytywnym zaopiniowaniu przesłał go do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Rzecznik wojewódzkiego konserwatora zabytków Bartłomiej Skrago poinformował PAP, że wniosek zawierał liczące ponad 30 stron uzasadnienie wraz z opisem obiektu i dokumentacją fotograficzną.
W ocenie konserwatora zabytków gietrzwałdzki kościół wraz z kapliczką spełniają kryteria niezbędne do objęcia ich tą szczególną formą ochrony.
„Sanktuarium, które jako jedyne w kraju jest oficjalnie uznane przez Kościół rzymskokatolicki za miejsce objawień Matki Boskiej, od niemal 150 lat nieprzerwanie stanowi miejsce kultu maryjnego i cel licznych pielgrzymek, zostało utrwalone w świadomości społecznej i stanowi źródło inspiracji dla przyszłych pokoleń” – napisał warmińsko-mazurski konserwator zabytków.
Według niego te okoliczności łącznie z bardzo wysokimi wartościami artystycznymi, historycznymi i naukowymi nadają gietrzwałdzkiemu sanktuarium znaczenie ponadregionalne dla polskiego dziedzictwa kulturalnego. Dlatego zwrócił się do ministerstwa z prośbą o dalsze procedowanie wniosku i jego pozytywne rozpatrzenie.
Pomnik Historii to jedna z pięciu form ochrony opisana w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Jest zarezerwowana dla zabytków nieruchomych o wyjątkowym znaczeniu dla dziedzictwa kulturowego Polski.
Decyzję o nadaniu zabytkowi statusu Pomnika Historii podejmuje prezydent RP na wniosek ministra kultury i dziedzictwa narodowego, po pozytywnym zaopiniowaniu przez Radę Ochrony Zabytków. Narodowy Instytut Dziedzictwa odpowiada za prowadzenie procedury oraz kwestie merytoryczne związane z uznaniem danego obiektu za Pomnik Historii.
Obecnie na liście Pomników Historii są 133 obiekty, w tym siedem z woj. warmińsko-mazurskiego: zespół katedralny we Fromborku, Pole Bitwy pod Grunwaldem, Kanał Elbląski, zamek biskupów warmińskich w Lidzbarku Warmińskim, zamek kapituły warmińskiej w Olsztynie, Sanktuarium Matki Pokoju w Stoczku Klasztornym i sanktuarium pielgrzymkowe w Świętej Lipce.
Objawienia w Gietrzwałdzie są jednymi z 12 objawień maryjnych na świecie uznanych przez Watykan. Miały miejsce od 27 czerwca do 16 września 1877 r. Głównymi wizjonerkami były 13-letnia Justyna Szafryńska i 12-letnia Barbara Samulowska. Według relacji wizjonerek Matka Boża przemówiła do nich po polsku; wzywała do pokuty i nawrócenia, głębokiej przemiany życia, zachowania trzeźwości i codziennej modlitwy różańcowej, podkreślała wagę życia sakramentalnego, zwłaszcza uczestnictwa we mszy.
W ocenie historyków objawienia gietrzwałdzkie miały duży wpływ na życie religijne i narodowe. Zaowocowały przebudzeniem świadomości narodowej u warmińskiej ludności polskiej poddawanej wówczas silnej germanizacji i odrodzeniem się poczucia jedności z Polakami mieszkającymi w innych zaborach. Gietrzwałd dał także impuls do powstania ruchu polskiego na Warmii.