Podawanie litu myszom z objawami odpowiadającym ludzkiemu alzheimerowi odwraca spadek funkcji poznawczych – informuje „Nature”.
Lit to najlżejszy z metali, niemal dwa razy lżejszy od wody. Lit i jego związki mają wiele różnorakich zastosowań przemysłowych, zwłaszcza w produkcji szkła i ceramiki żaroodpornej, wytrzymałych stopów używanych w lotnictwie oraz baterii i akumulatorów. Związki litu pomagają również chorym na depresję i chorobę afektywną dwubiegunową.
Liczne wcześniejsze badania ujawniły związek między litem a chorobą Alzheimera. Chorzy na nią mają w mózgu niższy poziom litu niż osoby bez zaburzeń poznawczych. Niedobór tego metalu wydaje się również przyspieszać tworzenie się blaszek amyloidowych i utratę pamięci
Badanie z 2022 roku wykazało, że osoby, którym przepisano lit były niemal o połowę mniej narażone na chorobę Alzheimera w okresie obserwacji w porównaniu z osobami, którym go nie przepisano. Z kolei opublikowany w roku 2024 artykuł wskazał na związek pomiędzy litem w wodzie pitnej a zmniejszonym ryzykiem demencji.
Nowe badania (https://doi.org/10.1038/s41586-025-09335-x) przeprowadził zespół Bruce’a Yanknera z Harvard University (USA). Naukowcy pośmiertnie przeanalizowali poziom 27 metali w mózgach 285 osób – u 94 z nich zdiagnozowano chorobę Alzheimera, a 58 miało łagodne upośledzenie funkcji poznawczych, poprzedzające tę chorobę. Pozostali uczestnicy za życia nie wykazywali oznak pogorszenia funkcji poznawczych.
Jak się okazało, u osób z chorobą Alzheimera poziom litu w korze przedczołowej, obszarze mózgu kluczowym dla pamięci i podejmowania decyzji, był przeciętnie o 36 proc. niższy niż u osób bez pogorszenia funkcji poznawczych. W przypadku łagodnego upośledzenia funkcji poznawczych poziom litu był niższy o około 23 proc.
Jednocześnie u osób z chorobą Alzheimera złogi typowego dla tej choroby amyloidu zawierały niemal trzy razy więcej litu niż wolne od złogów obszary mózgu.
Zdaniem Yanknera dowodzi to, że o ile na bardzo wczesnym etapie w mózgu dochodzi do upośledzenia wychwytu litu, to w miarę postępu choroby, jego ilość w mózgu ulega dalszemu zmniejszeniu, ponieważ lit wiąże się z amyloidem.
Podczas badań laboratoryjnych badacze zmniejszyli o 92 proc. spożycie litu u 22 myszy u których wywołano objawy podobne do choroby Alzheimera. Po około ośmiu miesiącach w licznych testach pamięci zwierzęta uzyskały znacznie gorsze wyniki w porównaniu z 16 zmodyfikowanymi genetycznie myszami na standardowej diecie.
Myszy z niedoborem litu potrzebowały na przykład około 10 sekund dłużej, aby znaleźć w labiryncie wodnym ukrytą platformę – nawet po sześciu dniach treningu. Ich mózgi zawierały też prawie dwa i pół raza więcej blaszek amyloidowych.
Analiza genetyczna komórek mózgowych myszy z niedoborem litu wykazała zwiększoną aktywność genów związanych z neurodegeneracją i chorobą Alzheimera. Występowały u nich również silniejsze stany zapalne mózgu, a ich komórki odpornościowe były mniej zdolne do usuwania blaszek amyloidowych – jak u osób z chorobą Alzheimera.
Kolejne badania wykazały, że spośród rożnych związków litu, naturalnie występujący w organizmie orotan litu (powstający w wyniku połączenia litu z kwasem orotowym) wydaje się najmniej podatny na osadzanie się w blaszkach.
Dziewięciomiesięczne leczenie tym związkiem wyraźnie zmniejszyło liczbę blaszek u myszy z objawami przypominającymi chorobę Alzheimera, przy czym myszy te uzyskały równie dobre wyniki w testach pamięci, jak osobniki zdrowe.
Uzyskane wyniki sugerują, że orotan litu może być obiecującym sposobem leczenia choroby Alzheimera.
Jednym z głównych ograniczeń leczenia litem chorób takich jak depresja jest w przypadku osób starszych toksyczność dla nerek i tarczycy. Jednak stosowane w przypadku zaburzeń psychicznych dawki są około 1000 razy wyższe niż zastosowane w badaniu.
Zdaniem autorów potrzebne są badania kliniczne, aby zrozumieć, jak orotan litu w małych dawkach może wpływać na ludzi.