Drugi etap reformy Sił Zbrojnych RP, zakładający m.in. powołanie nowego Dowództwa Połączonych Rodzajów Sił Zbrojnych, oraz likwidacja niejasności w obszarach kompetencyjnych organów władzy publicznej – to główne założenia prezydenckiego projektu ustawy, który w czwartek wpłynął do Sejmu.
O skierowaniu do Sejmu 42-stronnicowego projektu ws. wzmacniania zdolności państwa do przeciwdziałania zagrożeniom, poinformowało Biuro Bezpieczeństwa Narodowego, które przygotowywało przepisy we współpracy z Kancelarią Prezydenta.
Jak przekazało BBN, prezydencka inicjatywa przewiduje wprowadzenie zmian w obszarze militarnym oraz pozamilitarnym, które wzmacniają zdolności do przeciwdziałania zagrożeniom hybrydowym, podprogowym oraz bezpośredniej agresji zbrojnej. „Rozwiązania są odpowiedzą na zmiany w środowisku bezpieczeństwa, w tym nowe formy zagrożeń ze strony Federacji Rosyjskiej, kierowanych przeciwko Polsce oraz pozostałym państwom Unii Europejskiej i NATO” – wskazało Biuro.
Jak zaznaczono w uzasadnieniu, „proponowane zmiany mają na celu zlikwidowanie zidentyfikowanych niejasności w obszarach kompetencyjnych organów władzy publicznej oraz organów wojskowych, likwidację obszarów uznaniowości w procesach decyzyjnych i tym samym zapewnienie przestrzegania i właściwą realizację” artykułu konstytucji mówiącego o cywilnej i demokratycznej kontroli Sił Zbrojnych RP.
Ponadto – dodano – konieczne jest też doprecyzowanie istniejących rozwiązań m.in. w celu „zagwarantowania szybkiego procesu podejmowania decyzji w przypadku powstania zagrożeń w stanie stałej gotowości obronnej państwa”.
Jednocześnie zaznaczono, że projekt realizuje drugi etap reformy kierowania i dowodzenia Siłami Zbrojnymi RP. W ramach reformy Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych oraz Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych przekształcone mają zostać w Dowództwo Połączonych Rodzajów Sił Zbrojnych. Utworzone mają zostać poszczególne dowództwa rodzajów sił zbrojnych: Dowództwo Wojsk Lądowych, Dowództwo Sił Powietrznych oraz Dowództwo Marynarki Wojennej.
Projekt zakłada podporządkowanie Wojsk Obrony Terytorialnej Dowódcy Sił Połączonych oraz utworzenie Wojsk Medycznych oraz Wojsk Wsparcia Sił Zbrojnych jako specjalistycznego komponentu właściwego dla zabezpieczenia medycznego wojsk podporządkowanego Szefowi Sztabu Generalnego WP.
„Na zasadność wprowadzenia zmian w systemie wskazują wnioski z dotychczasowych ćwiczeń systemu obronnego, ale także konieczność dostosowania systemu do zwiększających się liczebnie oraz rozwijających się Sił Zbrojnych RP, zmian w strukturze sił oraz dowództw Sojuszu Północnoatlantyckiego, oraz wzmocnienie zdolności do przeciwdziałania zagrożeniom konwencjonalnym oraz hybrydowym” – czytamy. Jak wskazano, projektowane zmiany opierają się na zasadzie jednolitości dowodzenia oraz zbliżeniu struktur i procedur czasu pokoju i czasu wojny.
W prezydenckiej propozycji przedstawiono rozwiązania, których celem ma być wzmocnienie systemu kierowania bezpieczeństwem państwa poprzez zwiększenie koordynacji działań, wymiany informacji i natychmiastowego reagowania instytucji władzy publicznej, marszałków Sejmu i Senatu oraz organów dowodzenia Siłami Zbrojnymi RP.
Przepisy przewidują również wprowadzenie nowego narzędzia, jakim są stałe plany obronne, mające na celu zapewnienia zdolności natychmiastowego reagowania Sił Zbrojnych RP na zagrożenia o charakterze nagłym. „Obejmują one m.in. przeciwdziałania niepożądanym działaniom w cyberprzestrzeni” – wskazano, dodając, że regulacja ma być odpowiedzią na zagrożenia wynikające z wykorzystania nowoczesnych technologii na szkodę państwa.
Projekt zakłada wzmocnienie systemu planowania obronnego w państwie poprzez wprowadzenie regulacji dotyczących głównych dokumentów planistycznych, czyli Polityczno-Strategicznej Dyrektywy Obronnej RP, Planu Reagowania Obronnego RP, narodowych planów użycia Sił Zbrojnych do obrony państwa oraz głównych i szczegółowych kierunków rozwoju Sił Zbrojnych RP.
W uzasadnieniu projektu ustawy powołano się na przeprowadzone w styczniu 2023 r. ćwiczenie symulacyjne wysokiego szczebla, w którym udział brał prezydent, a także przedstawiciele ówczesnego rządu i parlamentu poprzedniej kadencji oraz innych instytucji państwa.
„Ćwiczenie wykazało, że obecna sytuacja środowiska bezpieczeństwa (..) wymusza dostosowanie lub dookreślenie zakresu odpowiedzialności zasadniczych organów kierowania obroną państwa” – napisano. Wnioski po ćwiczeniach – zaznaczono – wskazywały m.in. na potrzebę włączenia marszałków Sejmu i Senatu w system kierowania obroną państwa, doprecyzowywanie regulacji dotyczących Polityczno-Strategicznej Dyrektywy Obronnej oraz zaangażowanie „kluczowych organów kierowania obroną państwa” w proces planowania operacyjnego Siłach Zbrojnych na każdym z kluczowych etapów.
Jak podkreśliło BBN, założenia projektu są zbieżne z rekomendacjami Strategii Bezpieczeństwa Narodowego. Zgodnie z informacjami na stronie Sejmu projekt został już skierowany do opinii Biura Legislacyjnego.
Pod koniec grudnia 2018 r. w polskim wojsku zaczął obowiązywać nowy system kierowania i dowodzenia (SKiD), który oznaczał odejście od reformy wprowadzonej w 2014 r. Sztab Generalny WP ponownie stał się naczelnym organem dowódczym, a szef SGWP zyskał miano „pierwszego żołnierza”. Pod Sztab na mocy tych przepisów podlegają główne dowództwa – Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych oraz Dowództwo Operacyjne Sił Zbrojnych, a także Inspektorat Sił Zbrojnych.
Zmiany wprowadziła uchwalona w październiku 2018 r. nowelizacja ustaw o urzędzie ministra obrony i powszechnym obowiązku obrony. Jej projekt przygotowały wspólnie MON i prezydenckie BBN. Wprowadzone wtedy rozwiązania w systemie kierowania i dowodzenia, nazywane „małym SKiD-em”, określone zostały jako pierwszy etap reformy dowodzenia.
Zapowiadano wówczas, że docelowo mają zostać przywrócone odrębne dowództwa rodzajów sił zbrojnych, które zniosła reforma przyjęta w 2013 r., która przekształciła Sztab Generalny w ośrodek planowania strategicznego oraz doradzania prezydentowi i ministrowi obrony. Na początku 2021 roku BBN zapowiadało, że docelowo ma powstać dowództwo sił połączonych, które zastąpi dowództwa generalne i operacyjne.
W listopadzie ub. roku na inauguracyjnym posiedzeniu Sejmu obecnej kadencji prezydent wyraził nadzieję, że ustawa o działaniach organów władzy państwowej na wypadek zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa, która reformuje system dowodzenia polskiej armii, zostanie uchwalona ponad wszelkimi podziałami. „Zapraszam do współpracy nad tym niezwykle ważnym tematem” – powiedział wówczas prezydent.
